Wakacje z zabytkami, czyli wyjątkowe obiekty w województwie zachodniopomorskim

Katedrę, której budowa trwała do połowy XV w., ufundował książę Kazimierz I. Budowlę wzniesiono z cegły oraz granitowych bloków i nadano jej formę trzynawowej bazyliki z transeptem, prezbiterium zakończonym apsydą, kaplicą biskupią, kapitularzem i przyległym do nawy wirydarzem. Katedra kamieńska wraz z towarzyszącą jej zabudową jest jednym z najcenniejszych zespołów historycznej zabudowy na terenie kraju.

Zobacz także:

Zapomniany dwór zarządcy dóbr kołbackich odzyska dawny blask?

Zespół ten jest najstarszym i największym opactwem cysterskim na Pomorzu, a sama świątynia – najwcześniejszą budowlą na Pomorzu Zachodnim wykonaną w całości z cegły. Klasztor w Kołbaczu ufundowany został przez kasztelana szczecińskiego Warcisława II Świętoborzyca z rodu Gryfitów w 1173 r. Budowę prowadzono etapami, zaczynając od kościoła klasztornego. Po sekularyzacji klasztoru w roku 1535 dobra zakonne trafiły do księcia szczecińskiego Barnima XI, który zamienił opactwo w rezydencję i siedzibę książęcej domeny. Budynek kościoła podzielono na część sakralną i magazynową. W 1653 r. zniszczony majątek stał się własnością margrabiów brandenburskich. Niedługo potem pożar zniszczył dachy i strop nad magazynową częścią świątyni. Uszkodzeniu uległy również nawy boczne korpusu i krużganki klasztorne, które nie zostały już odbudowane.

Miasto to było niegdyś ważnym punktem na skrzyżowaniu szlaków handlowych, a pierwsze ślady miejscowego osadnictwa pochodzą z VIII i IX w. Prawo magdeburskie nadał Stargardowi w 1243 r. książę pomorski Barnim I. Zrzeszone w Hanzie miasto przeżywało swoją świetność w późnym średniowieczu i z tym okresem wiąże się większość realizacji architektonicznych na jego terenie. Rdzeniem założenia było Miasto Dolne, usytuowane na wyspie rzeki Iny. Później powstało tzw. Miasto Górne. Podczas II wojny światowej Stargard poniósł ogromne i nieodwracalne straty materialne. Przetrwał kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Świata oraz mury obronne, zabytki należące do najwybitniejszych osiągnięć gotyckiej sztuki budowlanej Pobrzeża Bałtyku.

Wczesnogotycki granitowy kościół w Brzesku wzniesiony został ok. 1300 r., natomiast od XVI w. służył protestantom. W latach 1814-1817 w miejsce spalonej wieży powstała wolnostojąca neogotycka dzwonnica, projektu Karla Friedricha Schinkla. Od 1945 r. kościół jest świątynią rzymskokatolicką, od 1951 r. parafialną, a od 1992 r. o randze Sanktuarium Maryjnego.

Przez stulecia istniały w Buku aż trzy siedziby szlacheckie. W połowie XIII w. osiadła tu rodzina von Plötz, wznosząc zamek na miejscu wcześniejszego grodu stożkowatego. „Stary zamek” wzmiankowany jeszcze w 1587 r., stał się ruiną w wieku XVII.

Renesansowy dwór w Buku wzniesiony został na początku XVI w. przez Heinricha von Flemminga na fundamentach starszej, XV-wiecznej budowli. Był własnością rodziny von Flemmingów do 1945 r.. Po wojnie stał się częścią miejscowego PGR-u. Odbudowany w latach 1981-1991, służy obecnie jako miejsce imprez kulturalnych, dom pracy twórczej i magazyn książek.

Najmłodsza z siedzib szlacheckich Buku położona była na zachodnim skraju parku dworskiego. Otoczone wałem i fosą założenie o początkach sięgających XIV lub XV w. składało się z dworu i budynków gospodarczych. W centralnej części znajdował się właściwy dwór (budynek mieszkalny), którego pozostałości nadal są widoczne na powierzchni stanowiska. Wzniesiony w 1696 r. dwór był budynkiem ryglowym, piętrowym, na wysokim podpiwniczeniu. Wszystkie obiekty uległy zniszczeniu po 1945 r.

Kuźnia w Dolsku, wybudowana w 1781 r., związana była z miejscowym majątkiem dworskim von Luedersa. Jest to jeden z najcenniejszych i najstarszych zabytków techniki wiejskiej na terenie województwa zachodniopomorskiego – unikatowy przykład kuźni z podcieniami i charakterystycznym murem pruskim. We wnętrzu wyeksponowano palenisko z okapem i narzędzia kowalskie.

Willę tę wzniesiono prawdopodobnie w latach 1896-1897. To największy i najstarszy pensjonat na terenie dawnego Ost-Dievenow (części dzisiejszego Dziwnowa). Willę wzniesiono w formach eklektycznych, typowych dla dojrzałego historyzmu. W architekturze pensjonatu nawiązano do manieryzmu północnoeuropejskiego zwanego Deutsche Renaissance, romanizmu oraz form architektury wiejskiej.

W 1278 r. Iwięcino zostało zakupione od biskupa kamieńskiego przez konwent cystersów z Bukowa Morskiego. Zapewne u schyłku XIV w. cystersi wznieśli tutejszy kościół, do którego w latach 20. wieku XVI dobudowano wieżę. Od 1535 r. świątynia służyła ewangelikom, a w XVII i XVIII w. uzyskała bogaty manierystyczny i barokowy wystrój oraz wyposażenie wnętrza, m.in. ołtarz, ambonę i malowidło „Sąd Ostateczny” na stropie. To ostatnie dzieło, wykonane w 1697 r. na zlecenie pastora Malichiusa, zostało w latach 1908-1909 powtórnie odkryte, odsłonięte i odrestaurowane.

Jest to czworoboczna zagroda ryglowa z poł. XIX w., stanowiąca charakterystyczny element chłopskiej zabudowy w pasie nizin nadmorskich. Pierwotnie czterobudynkowa, zamknięta, z budynkiem bramnym na froncie i okazałą chałupą w głębi siedliska. Budynki wzniesione są w tradycyjnej technice reglowej ze strychułowym (glinianym) wypełnieniem. Obecnie zagroda pozostaje czynnym gospodarstwem rolnym, agroturystycznym.

Grodzisko to powstało w 2. połowie VIII w. i było zamieszkane przez słowiańskie plemię Pyrzyczan. Stanowi przykład wczesnośredniowiecznego budownictwa obronnego. Otacza je pojedynczy pierścień stromych wałów i fosa. W dwóch miejscach umocnień występują czterometrowe przerwy, które są pozostałościami przejazdów bramnych. Od północy do grodziska przylega podgrodzie, oddzielone od pozostałego terenu płytszą fosą. Nie jest to jedyny ciekawy obiekt w tej okolicy. Ok. 600 m na południe od opisywanego grodziska, na przeciwległym brzegu rzeki Płoni, znajduje się kolejny taki obiekt, pochodzący z tego samego okresu.

Kościół w Krupach jest najstarszą na Pomorzu Zachodnim świątynią wzniesioną w technice szkieletowej (ryglowej) – kościół ten powstał ok. 1400 r. Budowę rozpoczęto od wzniesienia ceglanej wieży i prawdopodobnie zamierzano wybudować murowaną nawę. Zamiast tego do kościoła dobudowano szkieletowy korpus z wielobocznym zamknięciem od wschodu, nakryty wysokim dachem dwuspadowym. To niezwykle interesujący obiekt, ponieważ został obmurowany, a tym samym ukryty pod XVI-wiecznym „kostiumem” późnogotyckich ścian ceglanych. Mamy tu do czynienia z unikatowym kościołem, dla którego brak analogii zarówno na terenie Polski, jak i Niemiec.

Ruiny tej fabryki położone są w północno-zachodniej części Polic. W latach 1938-1945 produkowano tu benzynę lotniczą i oleje napędowe – głównie na potrzeby Luftwaffe, ale i U-Bootów. Polickie zakłady zajmowały w sumie powierzchnię 200 ha i należały do dużych tego rodzaju obiektów w nazistowskich Niemczech. Przy obsłudze tak rozległego kompleksu zatrudniano robotników cywilnych, pracowników przymusowych, jeńców wojennych oraz więźniów obozu koncentracyjnego. Ten imponujący zespół, częściowo zniszczonych przez alianckie naloty żelbetowych budowli zachował stan z 1945 r.

Budynek przeładunkowo-magazynowy nr 7 w porcie szczecińskim jest nie tylko ciekawym zabytkiem techniki, lecz również świadectwem historii. Według niemieckiej prasy z lat 20. XX w. port szczeciński był przed I wojną światową trzecim pod względem wielkości portem morskim w Niemczech. Jednak po 1918 r. w wyniku odrodzenia się państwa polskiego, budowy portu w Gdyni oraz polsko-niemieckiej wojny gospodarczej sytuacja portu szczecińskiego uległa pogorszeniu.

W 1907 r. powołano w Szczecinie stowarzyszenie miłośników wielkiego kanclerza, którego celem miało być wzniesienie pomnika ku jego czci. Wybrano projekt „Adlerhorst II” (Orle gniazdo) Wilhelma Kreisa z Düsseldorfu. Problemy finansowe oraz wybuch I wojny światowej mocno okroił te plany. Zrezygnowano z posągów dwóch bohaterów, które miały być ustawione przed schodami budowli, oraz z monumentalnego posągu… Bismarcka. Skromnego otwarcia pomnika dokonano 10 sierpnia 1922 r. Budowla ma charakter eklektyczny i łączy w sobie różne formy nawiązujące do sztuki archaicznej i antycznej – co miało z kolei wyrażać sztukę pradawnych German. W stylistyce wieży nawiązano do grobowca Teodoryka (protoplasty państwa niemieckiego, w tym czasie niewłaściwie uważanego za pierwszego władcę germańskiego).

Więcej o obiektach TUTAJ oraz TUTAJ

Zobacz także:

Szlakiem Latarni Morskich: od Świnoujścia po Jarosławiec

Autor: Infoludek.pl szczecin@infoludek.pl