Jak rozmawiać z nastolatkami o zdrowiu psychicznym?

Nikt nie powinien być zmuszony do radzenia sobie samemu z trudnościami związanymi ze zdrowiem psychicznym. Niestety coraz więcej dzieci nie ma odpowiedniej opieki w tym zakresie, w szczególności nastolatki. Na szczęście możesz to zmienić. Jak to zrobić? UNICEF pozostawił kilka porad, jak Ty jako rodzic możesz wspierać Twoje dziecko.

Wsparcie psychiczne nastolatków

Nastolatkowie to około 16 procent światowej populacji, czyli 1,2 miliarda osób. W okresie dojrzewania zachodzi bardzo wiele zmian. Możemy wśród nich wymienić na przykład biologiczne, społeczne i oczywiście psychologiczne. Jest to skomplikowany moment dla dzieci i ich rodziców.

UNICEF przygotował kilka wskazówek dla rodziców i dla opiekunów nastolatków. Mogą one być pomocne w przeprowadzaniu rozmów dotyczących zdrowia psychicznego. Organizacja dzieli dzieci na dwie kategorie wiekowe (11-13 lat i 14-18). Podała ważne informacje na temat danego etapu rozwoju i omówiła wyzwania z jakimi dzieci się wtedy mierzą. UNICEF podpowiada, jak zacząć rozmawiać z nastolatkiem, jak kontynuować rozmowę i czego się wystrzegać.

Dzieci w wieku 11-13 lat

Gdy dziecko rozpoczyna okres dojrzewania, to umie już wyrazić swoje uczucia i wybierać sobie przyjaciół lub zajęcia pozalekcyjną. Z tą samodzielnością związane jest większe skoncentrowanie się na sobie, swoich zainteresowaniach i znajomościach. Dzieci w tym wieku przechodzą przez wiele zmian fizycznych (pierwsza miesiączka u dziewcząt i mutacja głosu u chłopców). Niektóre dzieci mogą się niepokoić takimi zmianami.

Dojrzewanie fizyczne łączące się ze strachem o swój wygląd i rosnącym wpływem grupy rówieśniczej, mają bardzo duży wpływ na samopoczucie i na kondycję emocjonalną nastolatka. Dzieci w tym wieku mogą cierpieć na wahania nastojów, problemy z odżywianiem, czy przeciążenie nauką. Mogą również odczuwać silny smutek i niepokój, który bardzo często wiąże się z brakiem pewności siebie i z niską samooceną. Może to być niezwykle skomplikowany etap rozwojowy. Świadomość, że dziecko może zawsze poradzić się rodzica, wygadać ze swoich zmartwień i problemów, ma gigantyczne znaczenie.

Jak zacząć i kontynuować rozmowę z nastolatkiem?

Musisz znaleźć czas i miejsce na porozmawianie z dzieckiem. Nie możesz wywierać na nim presji, ani mieć dużych oczekiwań. Musisz się na spokojnie zastanowić nad tym, czy nie zacząć rozmowy w czasie prac domowych, gotowania lub wspólnej wycieczki. Niech rozmowa odbywa się naturalnym torem i będzie dialogiem. Nie powinna się ograniczać wyłącznie do wypytywania dziecka. Powinieneś uwzględnić tutaj nastrój nastolatka. Jeżeli ma kiepski dzień lub dużo zajęć, to zmień termin rozmowy.

Jeżeli uda Ci się zaobserwować zmiany w nastroju lub w zachowaniu dziecka, to delikatnie go o tym poinformuj i zapytaj, czy chciałoby o tym porozmawiać. Rozmowa z dzieckiem powinna być otwarta i szczera. Słuchaj tego, co chce Ci przekazać dziecko i zachęcaj je do mówienia swojego zdania. Przekonaj je do bycia otwartym i podkreśl, że jesteś po jego stronie. Zapytaj dziecko, co zgodnie z jego opinią należy zrobić i zmienić. Jeżeli dziecko nie wie, to zaproponuj mu, że rozwiążecie ten problem razem. Musisz wspierać nastolatka, w tym, w tym czuje się on najlepiej.

Czego unikać?

  • Nie mów dziecku, co ma robić. Lepiej zapytaj, jak możesz mu pomóc.
  • Nie ignoruj i nie zmniejszaj emocji dziecka.
  • Nie kłóć się. Jeśli dojdzie do kłótni, postaraj się szybko ją zażegnać. Przeproś i zacznijcie rozmawiać od początku.
  • Nie obwiniaj innych (szkoły, nauczycieli, przyjaciół). To w niczym nie pomoże.
  • Nie porównuj. Nie mów, że na przykład „inne dzieci nie mają takich problemów”.

Musisz pamiętać o tym, że cierpliwość i konsekwentne działanie są najważniejsze dla osiągnięcia porozumienia. W tym wieku dziecko może być wobec Ciebie mniej uczuciowe. Może Ci się wydawać, że jest niegrzeczne i nie kontroluje złości. Jednak nastolatek wtedy po prostu chce być bardziej niezależny i mieć większą kontrolę. Dlatego jest taka możliwość, że rozmowy nie będą przebiegały gładko. Musisz pamiętać o tym, że dziecko potrzebuje czasu. Jednak mu musisz jasno powiedzieć, że je kochasz. Chcesz, żeby się dobrze czuło psychicznie i było szczęśliwe.

Nastolatki od 14. do 18. roku życia

W tym czasie nastolatki powoli wchodzą w dorosłość. Rozwijają własną osobowość i poszukują większej niezależności i odpowiedzialności. Coraz częściej zawierają znajomości za pomocą mediów społecznościowych oraz smartfonów. W wyniku tych działań, mogą mniej czasu spędzać z rodziną, a w większym stopniu przeznaczać go na spotkania z przyjaciółmi. To również czas zmian fizycznych, zarówno u dziewczyn, jak i u chłopaków. Wtedy nastolatek może się niepokoić na przykład swoją wagą. Dzieci w tym wieku mogą mieć problemy z odżywianiem, czuć niepokój, mieć wahania nastrojów i stany depresyjne. Może to prowadzić do zaniżonej samooceny albo bardziej zaawansowanych problemów psychicznych.

Niekorzystna kondycja zdrowia psychicznego w okresie dojrzewania może łączyć się z innymi zagrożeniami i zachowaniami ryzykownymi. Może to być na przykład używanie alkoholu lub zażywanie narkotyków, zwiększająca się agresja, jak również niebezpieczne zachowania seksualne. Ze względu na to, że wiele zachowań zdrowotnych przenosi się z dojrzewania do wieku dorosłego, to bardzo istotne jest wspieranie nastolatka we wdrażaniu zdrowych nawyków. Ważne jest to, żeby odczuwał on Twoje wsparcie i wiedział, że może na Ciebie liczyć w trudnych chwilach. Pokaż mu miłość, zrozumienie i wsparcie.

Jak zacząć i kontynuować rozmowę?

Spróbuj znaleźć pretekst do rozmowy, na przykład wspólne gotowanie. Zapytaj dziecko, jak minął mu dzień. Zadawaj otwarte pytania, aby lepiej zrozumieć jego uczucia, na przykład: „Czy możesz wyjaśnić, co masz na myśli, mówiąc…?” lub „Jak myślisz, że byś się czuł, gdyby…?”. Pytaj nastolatka o zdanie i dziel się własną opinią. Dzięki temu, o wiele lepiej go zrozumiesz.

Jeżeli obawiasz się, że samookaleczenie może być dla nastolatka problemem, to subtelnie wywołaj ten temat. Spróbuj się dowiedzieć, czy nastolatek kiedykolwiek miał taki pomysł. Możesz zacząć od ogólnego pytania, na przykład: „Niektórzy ludzie w twoim wieku krzywdzą się. Czy słyszałeś kiedyś o takich osobach od Twoich znajomych?” Powiedz nastolatkowi, że zawsze będziesz przy nim. Możesz powiedzieć na przykład tak: „Wiesz, że zawsze możesz ze mną porozmawiać o wszystkim”. To sprawi, że dziecko będzie miało świadomość, że może z Tobą porozmawiać i poszukać u Ciebie pomocy.

Porozmawiaj z nastolatkiem o tym, ile czasu spędza w sieci i w jaki sposób z niej korzysta. Zagwarantuj dziecku, że jeżeli ma problemy, albo gdy popełniło jakiś błąd, to jesteś przy nim. Pomożesz mu bez względu na wszystko. Otwarcie powiedz, co czujesz. Gdy pokażesz dziecku, jak radzisz sobie ze stresem, może stanowić dla niego wartościowy przykład. Opowiedz o tym, jak radziłeś sobie z problemami, gdy byłeś w tym wieku.

Czego unikać?

  • Nie mów dziecku, co ma robić. Zapytaj, co możesz zrobić, żeby mu pomóc i spróbujcie razem znaleźć rozwiązania.
  • Nie rozmawiaj z dzieckiem, gdy jesteś zły. Odejdź, weź oddech i uspokój się. Możesz wrócić do tej rozmowy później.
  • Nie siłuj się. Zamiast się kłócić – spróbuj poczuć jego emocje, zrozumieć je.

Trudne doświadczenia nastolatków są naturalnym etapem prowadzącym do zastania niezależnym dorosłym. Pomaganie nastolatkowi w zachowaniu dobrych relacji ze szkołą, rodziną i przyjaciółmi, może hamować wiele szkodliwych zachowań, takich jak na przykład zażywanie narkotyków, czy stosowanie przemocy. Musisz znaleźć trochę czasu na wspieranie dziecka. Nie zawsze będzie to proste i wymaga cierpliwości. Gdy czujesz, że Twojej wsparcie nie wystarcza, lub że sam potrzebujesz pomocy, to idź do psychologa.

W Polsce specjalistycznej pomocy psychologicznej i psychiatrycznej wymaga aż 630 000 dzieci. Niestety większość z nich przez lata nie ma odpowiedniego wsparcia. UNICEF Polska apeluje o poprawę dostępności do świadczeń związanych ze zdrowiem psychicznym dzieci i młodzieży. Możesz się również podpisać pod tym apelem na stronie internetowej: unicef.pl/apel-zdrowie-psychiczne.

###

 UNICEF

UNICEF od 75 lat zajmuje się ratowaniem życia dzieci, obroną ich praw i pomaganiem im w wykorzystywaniu ich potencjału.

UNICEF działa w najbardziej wymagających miejscach na świecie. Dociera do najbardziej pokrzywdzonych dzieci. W ponad 190 państwach i terytoriach pracuje #dlakazdegodziecka, żeby tworzyć lepszą rzeczywistość dla wszystkich. Przed, w czasie i po kryzysach humanitarnych niesie pomoc, ratuje życie i daje nadzieję dzieciom oraz całym rodzinom. UNICEF zajmuje się również działaniami pomocowymi i edukacyjnymi. Edukacja jest jedną z najbardziej skutecznych metod zmieniania świata. W Polsce UNICEF współpracuje ze szkołami i samorządami, żeby prawa dzieci były zawsze przestrzegane. Dba również o to, aby głosy młodych ludzi były słyszane i szanowane. UNICEF jest apolityczny i bezstronny. Zawsze troszczy się o obronę praw dzieci i zabezpieczenie ich życia i przyszłości. Więcej informacji o tej organizacji znajdziesz na stronie: unicef.pl.

/Źrodło: UNICEF Polska/