Prawa są do używania – przewodnik po prawach obywatelskich (część I)

Zespół Sieci Obywatelskiej Watchdog przygotował przewodnik dla wszystkich, którzy chcą mieć wpływ na to, co dzieje się w gminie. Znajdziemy w nim szczegółowe opisy wszystkich narzędzi przewidzianych w ustawach, które dają mieszkańcom możliwość współdecydowania o tym, co dzieje się w ich miejscowości. 

Władze samorządowe, wybrane przez nas w wyborach, podejmują decyzje dotyczące inwestycji w gminie, funkcjonowania szkoły, przedszkola, ochrony zdrowia czy pomocy społecznej. Warto jednak pamiętać, że nie oddajemy całej władzy w ręce samorządowców i cały czas mamy obywatelski wpływ na zarządzanie naszym miastem. Mamy prawo sprawdzać władzę, przedstawiać jej swoje oczekiwania i wpływać na jej decyzje. Trzeba jednak wiedzieć, jak robić to skutecznie i w ramach obowiązujących przepisów.

Wniosek – wzór można pobrać TUTAJ

– Chcąc zasugerować przyjęcie przez władze gminy jakiegoś rozwiązania, możemy złożyć wniosek. Mówi o tym Kodeks postępowania administracyjnego w artykule 241. Pozwala on zaproponować dowolne rozwiązanie, którego realizacja leży w kompetencjach urzędu. Można np. złożyć wniosek o poprowadzenie chodnika w miejscu, w którym mieszkańcy wydeptują ścieżkę, a w brzydką pogodę brną w błocie – mówi Katarzyna Batko-Tołuć z Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska.

Urząd musi odpowiedzieć bez zbędnej zwłoki (czyli możliwie szybko), nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku. Odpowiedź wprawdzie nie musi być pozytywna, ale w praktyce często sygnał od mieszkańców może zostać wykorzystany lub wzięty pod uwagę w planach gminy. Jeśli wniosek zostanie odrzucony, administracja uargumentować dlaczego nie uwzględniono rekomendacji. Kiedy urząd wyda decyzję o odrzuceniu wniosku, nie możemy jej zaskarżyć. Wniosek można wysłać pocztą elektroniczną, faksem, ustnie do protokołu, za pośrednictwem platformy ePUAP lub tradycyjnie, pisemnie.

Petycja – wzór można pobrać TUTAJ

Najbardziej sformalizowaną formą komunikacji z gminą jest petycja. Przedmiotem petycji może być żądanie dotyczące zmiany przepisów prawa czy podjęcia przez urząd jakiegoś rozstrzygnięcia dotyczącego mieszkańców. W petycji możemy na przykład zwrócić się do urzędu z wnioskiem o publikację w Biuletynie Informacji Publicznej rejestru umów czy wprowadzenia do statutu gminy obowiązku udzielania mieszkańcom głosu podczas sesji rady gminy.

– To, czy pismo zostanie uznana za wniosek czy petycję, zależy od jego treści – mówi Szymon Osowski, prawnik Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska. – Na pewno za petycję zostaną uznane wszelkie sugestie dotyczące zmiany przepisów prawa. Petycję, podobnie jak wniosek, mogą złożyć pojedyncze osoby. Jej dużą zaletą jest fakt, że musi pojawić się w Biuletynie Informacji Publicznej urzędu, a rada gminy musi poinformować zbiorczo o tym, jak rozpatrywała petycje w danym roku. Z kolei wadą petycji jest czas jej rozpatrywania – do 3 miesięcy (a w przypadku wydłużenia terminu przez urząd – nawet do 6 miesięcy). Odpowiedź musi być pisemna i zawierać uzasadnienie. Jeśli nawet mamy zastrzeżenia do sposobu rozpatrzenia naszej petycji, nie możemy wnieść skargi.

Skarga – wzór można pobrać TUTAJ

Kiedy zauważymy nieprawidłowości w funkcjonowaniu urzędu gminy czy jakiejś gminnej jednostki, możemy złożyć skargę. Jeżeli będzie ona dotyczyła wójta, to należy ją złożyć do rady gminy, a jeśli to prace rady budzą zastrzeżenia, to skarga powinna trafić do wojewody lub regionalnej izby obrachunkowej (w sprawach finansowych).

Komisja skarg, wniosków, petycji

Naszymi wnioskami, skargami i petycjami w pierwszej kolejności zajmuje się komisja skarg, wniosków i petycji, w której posiedzeniu możemy uczestniczyć. Zasady i tryb jej działania określa statut gminy. Ostateczną decyzję podejmuje jednak cała rada w obowiązkowym głosowaniu imiennym.

Poradnik przygotowała Sieć Obywatelska Watchdog Polska – organizacja, która pilnuje, żeby ludzie wiedzieli, co robi władza. Uczy mieszkańców, że mogą pytać urzędy o rzeczy dla nich ważne i pokazuje, co robić, gdy urzędnicy unikają odpowiedzi. Organizacja udziela bezpłatnych porad prawnych z zakresu dostępu do informacji publicznej.

Autor: KR szczecin@infoludek.pl