Prawa są do używania – przewodnik po prawach obywatelskich (część II)

Zespół Sieci Obywatelskiej Watchdog przygotował przewodnik dla wszystkich, którzy chcą mieć wpływ na to, co dzieje się w gminie. Znajdziemy w nim szczegółowe opisy wszystkich narzędzi przewidzianych w ustawach, które dają mieszkańcom możliwość współdecydowania o tym, co dzieje się w ich miejscowości. 

pierwszej części przewodnika zostały omówione sposoby proponowania gminie rozwiązań, które wydają się mieszkańcom pożyteczne, np. gdy chcą, aby wydłużono ścieżkę rowerową, zbudowano większy parking przy przychodni czy zainstalowano monitoring wokół szkoły. W takiej sytuacji można złożyć do urzędu wniosek lub petycję. A jeśli mamy zastrzeżenia do pracy wójta czy rady gminy, możemy złożyć na nich skargę.

W tej części objaśnimy, czy gmina może dofinansować jakieś fajne przedsięwzięcie zainicjowane przez mieszkańców, kiedy mieszkańcy mogą zgłaszać propozycje uchwał i jak wyglądają konsultacje społeczne.

Inicjatywa lokalna

Formą zgłaszania pomysłów na działania w gminie jest inicjatywa lokalna. Pozwala ona pojedynczy mieszkańcom, nieformalnym grupom mieszkańców oraz organizacjom wnioskować o to, by władze gminy wsparły jakieś ich przedsięwzięcie. Ważne jest to, że mieszkańcy i tak są w nie zaangażowani, wkładając swoją pracę. Na przykład pielęgnują skwer miejski i chcą, by gmina zakupiła sadzonki; sprzątają park, marząc o postawieniu w nim ławek, ale nie mają odpowiednich materiałów, których oczekują od gminy.

Ważne: inicjatywa lokalna musi być realizowana na terenach należących do gminy. Nie jest możliwe sfinansowanie działań wspólnot mieszkaniowych lub dotyczących prywatnych posesji.

Wniosek w ramach inicjatywy lokalnej wygląda tak samo, jak przedstawiony w poprzedniej części wniosek mieszkańców czy mieszkańca. Trzeba w nim jednak przedstawić, jaki jest wkład osób zaangażowanych w przedsięwzięcie i jaka konkretnie pomoc potrzebna jest ze strony gminy. Warto też wykazać korzyści dla wspólnoty gminnej.

Konsultacje społeczne

W czasie konsultacji społecznych przedstawiciele władz lokalnych przedstawiają mieszkańcom swoje plany dotyczące np. aktów prawnych (ich zmiany lub uchwalania nowych), inwestycji i wszelkich przedsięwzięć, które mogą wpływać na ich codzienne życie. Kolejnymi etapami konsultacji są: wysłuchanie opinii mieszkańców, aby dowiedzieć się, jakich modyfikacji w planach oczekują i przedstawienie ich ostatecznego kształtu. Choć konsultacje w dużej mierze zależą od inicjatywy władz gminy, warto pamiętać, że także mieszkańcy mogą wnioskować o ich przeprowadzenie lub złożyć w tej sprawie petycję (o wnioskach i petycjach pisaliśmy w pierwszej części poradnika).

– Postulując przeprowadzanie konsultacji społecznych w gminie – przypomina Bartosz Wilk, prawnik z Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska – można powoływać się na artykuł 5a Ustawy o samorządzie gminnym, który mówi, że należy je prowadzić w sprawach ważnych dla gminy. Sposób i zakres konsultowania decyzji to najlepszy wskaźnik otwartości władz gminy na głos mieszkańców. Konsultować można na wiele sposobów – przeprowadzając badania opinii, stwarzając możliwości składania uwag, zebrania z mieszkańcami, wyłożenie księgi konsultacyjnej, dyskusje na forach internetowych, skrzynkę na opinie, warsztaty.

Warto zainteresować się, czy gmina ma obowiązkową uchwałę o konsultacjach, która określa zasady i tryb przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami. Jeżeli jej nie ma, to należy dążyć do jej uchwalenia.

Inicjatywa uchwałodawcza

Ustawa o samorządzie gminnym przewiduje możliwość zgłoszenie projektu uchwały przez mieszkańców. Musi ona dotyczyć kwestii, którymi może zajmować się rada gminy, np. nazwy ulicy. Zgłoszenie projektu uchwały wymaga poparcia mieszkańców. W gminie do 5000 mieszkańców – co najmniej 100 osób; w gminie do 20 000 mieszkańców – co najmniej 200 osób, a w gminie powyżej 20 000 mieszkańców – co najmniej 300 osób.

Po złożeniu projektu uchwały rada gminy powinna się nim się zająć na najbliższej sesji, jednak nie później niż po upływie 3 miesięcy od dnia złożenia projektu. W każdej gminie musi być uchwała regulująca szczegółowe zasady wnoszenia projektów uchwał, zasady tworzenia komitetów inicjatyw uchwałodawczych, zasady promocji obywatelskich inicjatyw uchwałodawczych, formalne wymogi, jakim muszą odpowiadać składane projekty.

Poradnik przygotowała Sieć Obywatelska Watchdog Polska – organizacja, która pilnuje, żeby ludzie wiedzieli, co robi władza. Uczy mieszkańców, że mogą pytać urzędy o rzeczy dla nich ważne i pokazuje, co robić, gdy urzędnicy unikają odpowiedzi. Organizacja udziela bezpłatnych porad prawnych z zakresu dostępu do informacji publicznej.

Pierwszą część poradnika można znaleźć TUTAJ.

Autor: KR szczecin@infoludek.pl