Dziś Andrzejki to okazja do dobrej, często hucznej zabawy w gronie znajomych. Kiedyś była to pełna magii noc, jedna z ostatnich okazji do świętowania przed adwentem – czasem refleksji i wyciszenia. Jaka jest geneza Andrzejek? Co to są Katarzynki i jak wróżyć sobie, by poznać przyszłość?
Geneza Andrzejek
Sprzeczne są poglądy co do tego, czy Andrzejki wywodzą się z obrządków pogańskich, czy też związane są z Św. Andrzejem – jednym z apostołów, patronem zakochanych, małżeństw. Nazwa tego „święta” pochodzi najprawdopodobniej od greckiego Andrus oznaczającego męża, mężczyznę. Andrzejki przypadają na wieczór 29 listopada, będący wigilią imienin Św. Andrzeja, którego na patrona obrały sobie młode dziewczęta oczekujące zamążpójścia. Zgodnie z tradycją w ten wieczór bawiły się tylko dziewczyny stanu wolnego, które chciały wiedzieć, kiedy wyjdą za mąż oraz kto jest im pisany. Wokół miłości i zamążpójścia skupia się większość wróżb. Była to noc pełna ezoteryki i magii, a wszystkie wróżby traktowano bardzo poważnie. Pierwsze oficjalne wzmianki z użyciem nazwy Andrzejki, znajdują się w sztuce „Komedyjka Justyna i Konstancyjej” wydanej w 1557 r. Warto zaznaczyć, że młodzi mężczyźni mieli swój odpowiednik Andrzejek, przypadający na wigilię imienin Św. Katarzyny, czyli na noc 24/25 listopada. Podobnie jak panny, młodzi kawalerowie wróżyli sobie, by dowiedzieć się, kto jest im pisany i kiedy spotkają swoją przyszłą żonę. Jedna z wróżb polegała na wkładaniu pod poduszkę przedmiotów typowo kobiecych tj. wstążki do włosów lub części damskiej garderoby. Temu obrządkowi towarzyszył wierszyk W noc świętej Katarzyny pod poduszką są dziewczyny, wypowiadany przed zaśnięciem, miał on sprowokować sen, w którym kawalerowi ukaże się jego przyszła żona.
Lanie wosku
Lanie wosku to najbardziej znana andrzejkowa wróżba. Świetnie bawią się przy niej zarówno dzieci, jak i dorośli. Polega na przelewaniu przez dziurkę od klucza roztopionego wosku i odgadywaniu, co czeka nas w przyszłości poprzez interpretację kształtów powstałych z wosku figur. Niegdyś dziewczęta w zastygniętych woskowych formach próbowały dostrzec twarze swoich przyszłych mężów. Obecnie lanie wosku jest jedną z najczęściej wykonywanych wróżb andrzejkowych.
Przestawiane butów
To kolejna znana wróżba andrzejkowa, którą kojarzy większość dziewcząt. Dzięki niej koleżanki mogły dowiedzieć się, która z nich jako pierwsza stanie na ślubnych kobiercu. Dziewczęta zdejmują buty z lewej nogi i ustawiają je jeden za drugim, zaczynając od najodleglejszego końca domostwa. Po ustawieniu wszystkich butów zaczynamy je przestawiać w taki sposób, że ostatni but zawsze przestawiamy na początek rządku kierując się ku drzwiom wyjściowym. Za mąż jako pierwsza wyjdzie ta panna, której but pierwszy „wyjdzie” przez drzwi.
Jak na imię ma?
Gdy panny ustaliły już kolejność ich zamążpójścia, koniecznie chciały poznać imię swojego przyszłego męża. Jednym ze sposobów na to była wróżba z obierek jabłka. Owoce obierano w taki sposób, by zachować jak najdłuższą skórkę. Następnie dziewczęta ustawiały się w rządku i rzucały skórki za siebie, przez lewę ramię. Później przyglądały się skórkom jabłka leżącym na ziemi i próbowały odgadnąć z ich kształtu, jaka jest pierwsza litera imienia ich przyszłej miłości. Współczesną wersją tej wróżby jest zabawa w serce i szpilkę. Należy wyciąć z papieru kształt serca i wypisać na nim imiona żeńskie lub męskie. Osoba bawiąca się wbija szpilkę z drugiej strony serca losując imię swojego przyszłego męża lub żony.
Wróżby we śnie
Staropolska wróżba, która podobnie jak inne, miała na celu poznanie tego, kto jest nam pisany. Wymagała szczegółowego przygotowania. Dziewczyna musiała cały dzień pościć i dopiero na wieczór zjadała pszenny chlebek. Dawniej wierzono, że pieczywo jest swoistym medium i pomaga połączyć się z zaświatami. Okruchy pieczywa zostawiano jako ofiarę dla duchów zmarłych, które mogły się nimi posilić. By wróżba została zrealizowana, należało przed snem zmówić siedmiokrotnie pacierz i powtórzyć trzy razy wierszyk:
„Święty Andrzeju Mój dobrodzieju Kto ma moim być Niech mi poda pić.”
Mężczyzna, który przyśnił się młodej pannie podając jej wodę, miał być tym, z którym spędzi ona resztę życia.
A jakie są Wasze ulubione wróżby i sposób spędzania tego magicznego wieczoru? Czekamy na Wasze komentarze na fanpage’u.
Autor: EP szczecin@infoludek.pl
